قسمت بیست و نهم: منارجنبان
در ایران برخی منارههاقابلیت تکان خوردن را دارند که به اصطلاح به آنها منارجُنبان میگویند. از معروفترین منارجنبانهای ایران یکی در اصفهان و دیگری در شهرستان اردکان و در بخش خرانق واقع شدهاند.
منارجنبان اصفهان یکی از آثار تاریخی این شهر است که عارفی به نامعمو عبدالله کارلادانی در آن به خاک سپرده شدهاست. نکته قابل توجه درباره این بنای تاریخی این است که با حرکت دادن یک مناره، مناره دیگر نیز به حرکت و جنب و جوش میآید و لازم به ذکر است هر مناره دارای پهنای نه متری و بلندای هفده متری میباشد.
در گذشته منارجنبان از شهر جدا و در دهکدهای به نامکارلادان قرار داشت. ولی امروزه این محل و بنا جزو اصفهان است و در نزدیکی محلی به نام نصرآباد قرار دارد. این ساختمان با کاشیهای لاجوردی رنگ به شکل ستاره چهارپر و اشکال دیگری به شکل کثیرالاضلاع فیروزهای رنگ زینت یافته است.
این بنا به صورت یک بقعه و دو منارهاست که بر روی مزار عمو عبدالله کارلادانی(عموعبدالله بن محمود صقلابی(از پارسایان نامآور سده هشتم هجری بنا شده و سنگ قبر آن مورخ به سال ۷۱۶ هجری، همزمان با اواخر پادشاهی محمد خدابنده الجایتو، ایلخان مسلمان مغول است.
ارتفاع ایوان مقبره عمو عبدالله از سطح زمین بقعه ۱۰ متر و ارتفاع هر یک از دو مناره ۷/۵ متر است. در این ایوان مزار عمو عبدالله قرار دارد و راه صعود به بام و منارهها نیز به وسیله درگاه کوچکی است که با پلکانی مارپیچ به بام مربوط میشود. اما چیزی که این بنای کوچک را معروف کرده، تکان خوردن آن است. یعنی با تکان دادن یکی از منارهها، مناره دیگر و کل ساختمان نیز تکان میخورد. ایوان منارجنبان یکی از آثار تک ایوانی دوران ایلخانی است که به سبک مغول ساخته شده، ولی شکل منارهها نشان میدهد که آنها را اواخر دوره صفویه به ایوان اضافه کردهاند.
دلیل حرکت این بنا مدت هاست برای دانشمندان سوال بوده و بسیاری هنوز هم میگویند هیچ دلیل منطقی ای برای این حرکت وجود ندارد. اما نکته مهم این است که، منارجنبان در دنیا تنها بنایی نیست که این به این صورت حرکت میکند. در عراق و عربستان هم چنین بناهایی یافت میشود. به هر حال منطقی ترین علتی که برای تکان خوردن منارهها میتواند وجود داشته باشد، پدیده فیزیکی تشدید یا دوپلر است. چون منارهها سبک و کاملاً مشابه هستند، تکان خوردن یکی روی دیگری اثر میگذارد. جهانگردانی که به نقاط مختلف دنیا سفر کردهاند در مشاهدات خود مناره هائی را معرفی کردهاند که در نقاط دیگر جهان همین خصوصیت را داشتهاند. اما قدر مسلم اینکه منارجنبان اصفهان وجه تمایزی با سایر منارههای متحرک دارد و آن این است که گذشته از حرکت منارهها سایر قسمتهای بنا نیز حرکت میکند.