کانابیس، ماریجوانا، گُل، گِراس، علف و یا ماری:
تتراهیدروکانابینول ترکیبِ مؤثر همهٔ فراوردههای گیاه شاهدانه و عامل اصلیِ آثارِ سرخوشیآورِ آن است. تَمدد اعصاب، دروناندیشی و افزایش اشتها از مهمترین آثارِ دلخواه ذهنی و جسمیِ ماریجوانا است و از عوارض موقتیِ مهم مصرف آن میتوان به کاهش حافظهٔ کوتاهمدت، خشکی دهان، سرخیدیدگان، اختلال در مهارتهای حرکتی، و گاهی احساس اضطراب و وحشت اشاره کرد. مصرف درازمدت این ماده ممکن است اعتیاد روانی به همراه داشته باشد.
بررسی و اثرشناسی
درحالیکه اکثر داروهای روانگردان در یکی از دستههای محرک، کندساز، یا توهمزا قرار میگیرند، ماریجوانا در بین این دستهها واقع اثراتِ میانی از خود نشان میدهد. یک مطالعهٔ علمی که در سال ۲۰۰۰ در «نشریهٔ علوم جنایی» منتشر شد، حاکی از این بود که قدرتِ ماریجوانا (مقدار تتراهیدروکانابینول) در کشور آمریکا از حدود ۳٫۳٪ در سال ۱۹۸۳ و ۱۹۸۴ به ۴٫۴۷٪ در سال ۱۹۹۷ افزایش یافتهاست. این مطالعه همچنین اینطور نتیجه گرفتهاست که در رابطه با قدرت سایر کانابینوییدهای اصلی در ماریجوانا، تغییری طی سالهای اخیر مشاهده نشدهاست. طی تحقیقات بیشتری که در دانشگاه میسیسیپی تحت پروژهٔ بررسی قدرت ماریجوانا صورت گرفت، معلوم شد که میزان متوسط تی.اچ.سی در نمونههای ماریجوانا بین سالهای ۱۹۷۵ و ۲۰۰۷ از ۴٪ در سال ۱۹۸۳ به ۹٫۶٪ در سال ۲۰۰۷ افزایش یافتهاست.
ماریجوانا میتواند حاوی بین ۳٪ تا ۲۲٪ تی.اچ.سی باشد.
کمترین مقداری از تی.اچ.سی که دارای اثرات روانگردان باشد حدود ۱۰ میکروگرم در کیلوگرم وزن بدن است. مدتزمان دوام اثر ماریجوانا تا حد زیادی به قدرت ماریجوانای مصرفی و نیز مقدار مصرف بستگی دارد اما اوج آن از ۲۰ دقیقه تا گاهی ۱ ساعت و اثرات آن نوعاً برای دو تا سه ساعت باقی میمانند.
در یک آزمایش، به افراد ماریجوانا داده شدهبود و اثرات آن بر همان افراد مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این آزمایش نشان داد که اگرچه اثرات سریع و قوی ماریجوانا بر ویژگیهای جسمی و روانیِ افراد واضح است، اما از این آثار در روز بعد از مصرف نشانهای باقی نمیمانَد. این نشان میدهد که کشیدن یک سیگار ماریجوانا دارای اثرات ادامهدارِ بسیار اندکی است.
اکثر کانابینوییدها محلول در چربی هستند و بهراحتی در چربی ذخیره میشوند. ازاینرو دارای نیمهعمر نسبتاً طولانی در مقایسه با سایر مواد مخدر هستند. طبق گزارش آزمایشگاههای «رِدوود»، مولکول تی.اچ.سی و مؤلفههای مرتبط با آن، معمولاً در تستهای مواد از روز سوم تا دهم قابل شناسایی هستند؛ نتیجهٔ آزمایش مصرفکنندگان حرفهایِ ماریجوانا میتواند تا سه ماه پس از مصرف ماریجوانا همچنان مثبت باشد. مدت این زمان تا حد زیادی بسته به سوختوساز (متابولیسم)، مقدار مصرف، و تعداد دفعات مصرف، متغیر است.
شیوه و مصرف
ماریجوانا معمولاً بهشکلِ سیگار در کاغذ پیچیده شده کشیده میشود. سیگار ماریجوانا از گُل گیاه شاهدانه و گاهی مخلوط با برگ آن تهیه میشود. تأثیراتِ این ماده تا حدودِ ۲ ساعت باقی میمانَد. با این وجود، عنصرِ اصلیِ آن، یعنی تی.اچ.سی، تا چندین روز در بدن باقی خواهد ماند. از پیپ، چپق و سیگار برگ نیز برای مصرف ماریجوانا استفاده میشود.
وقتی که ماریجوانا بهصورت خوراکی مصرف میشود، کیفیت اثرگذاری آن متفاوت است و اثرات روانگردانی آن معمولاً قویتر از حد انتظار ظاهر میشوند. همچنین، زمان بیشتری طول میکشد تا اثرات روانگردانی آن ظاهر شود، و زمان بیشتر نیز باقی میمانَد، نوعاً بین ۴ تا ۱۰ ساعت پس از مصرف دوام میآورَد.
روشهای خوراکیِ ماریجوانا نیاز به درون کشیدن مواد سوختنی سمّیِ ایجادشده در روش سیگاری ندارد و ازاینرو بسیاری از آسیبهای تنفسی و قلبی-عروقی همراه با کشیدن ماریجوانا در این روش وجود ندارد. در پژوهشی که در سال ۲۰۱۱ در استرالیا انجام شد نشان داد که مصرف ماریجوانا بهندرت بهتنهایی و بدون حضور مواد دیگر صورت میگیرد. ۹۵٪ مصرفکنندگان ماریجوانا از الکل نیز استفاده میکنند، ۲۶٪ از آمفتامین و ۱۹٪ از اکستازی. تنها ۲٫۷٪ از این افراد اعلام کردند که همراه با ماریجوانا از هیچ مادهٔ دیگری استفاده نمیکنند.
اثرات
پس از کشیدن ماریجوانا، اثرات کوتاهمدت پس از چند ثانیه آشکار میشود و تا چند دقیقه کاملاً قابل احساس و رؤیت هستند. این اثرات نوعاً بهمدت ۲ تا ۳ ساعت دوام میآورند.
اثرات کوتاهمدت روانگردان ماریجوانا خاصیتی مرحلهای دارد و طی سه مرحله ظاهر میشود:
مرحلهٔ اول: اثرات ابتدایی، شامل حس آرامش، و تا درجهای کمتر، سرخوشی است؛
مرحلهٔ دوم: در این مرحله مواردی نظیر سهولت در تفکر فلسفی، دروننگری و فراشناختی همراه با اضطراب و پارانویا گزارش شدهاست؛
مرحلهٔ سوم: اثرات این مرحله میتواند شامل افزایش ضربان قلب و گرسنگی (یا گرسنگی مفرط و کاذب) باشد، که این امر بهدلیل واکنش فراوردههای تی.اچ.سی در کبد رخ میدهد.
جدا از تغییرات ذهنی در ادراک و بهویژه خلقوخو، شایعترین اثرات جسمی و عصبشناختیِ این ماده شامل افزایش ضربان قلب، کاهش فشار خون، اختلال در حافظهٔ کوتاهمدت، ختلال حرکتی، و اختلال در تمرکز است.
اثرات درازمدت مصرف ماریجوانا بیشتر بر هوش و حافظه، ریه، و رابطهٔ احتمالیاش با اختلالات ذهنی نظیر اسکیزوفرنی و روانپریشی، زوال شخصیت، و افسردگی بررسی شده است. فرضیهٔ «ماریجوانا بهمثابهٔ دروازهٔ ورود» مدعی است که مصرف ماریجوانا احتمال این را که افراد، متعاقبِ مصرفِ آن، به مصرف مواد مخدرِ خطرناکتر روی آورند افزایش میدهد و ازاینرو ماریجوانا همچون یک دروازهٔ ورود برای گرایش به مواد خطرناکتر است. این فرضیه یکی از ستونهای اصلیِ سیاستگذاریهای مخالف با مصرف ماریجوانا در کشور آمریکا بودهاست.
محسن رستگارپناه